Agencja Konsultingu Rolniczego – Skuteczne Strategie i Nowoczesne Rozwiązania

Możemy wyróżnić kilka ogólnych podejść do rolnictwa i sposobów zarządzania produkcją, a tym samym jakością. Definicje te można traktować jako pewne punkty odniesienia, bo wykorzystanie niektórych praktyk nie wyklucza wpisania się w pozostałe sposoby gospodarowania. Każdy sposób gospodarowania prowadzi do uzyskania możliwie wysokich plonów o możliwie wysokiej jakości.

Tu jednak rodzi się pytanie- jak dziś rozumieć jakość w rolnictwie?

Wybrałem najpopularniejsze definicje systemów zarządzania wokół rolnictwa. Poniższe opisy mają na celu raczej uwypuklenie pewnych trendów i punktów ciężkości w poszczególnych systemach. Wszystkie opisane w artykule systemy są dobrowolne, zatem przystąpienie do konkretnego modelu działania nie jest obligatoryjnie narzucane przez regulatora. Jednak aby uzyskać, na przykład certyfikat ekologicznego produktu, certyfikat węglowy lub być wpisanym na listę zrównoważonych producentów, trzeba postępować zgodnie z opracowanymi metodykami. Systemy certyfikacji w swoich założeniach tworzą wartość dodaną obok samych produktów rolnych, tą wartością dodaną mogą być usługi jakie rolnik wykonuje na rzecz środowiska. Certyfikat daje też kupującemu pewność, że dana plantacja lub hodowla w czasie produkcji była prowadzona zgodnie z pewnymi standardami i może oczekiwać po produkcie konkretnej jakości. Zakłada się, że konsument chętniej wybierze produkty certyfikowane i zapłaci za nie więcej, na przykład ze względu na niższy ślad węglowy lub wodny. W tym przypadku pisząc o jakości można ją rozumieć nie tylko jako jakość samego produktu ale również jakość procesu produkcji. Przykładowo pszenica uzyskana w technologii konwencjonalnej i zrównoważonej może spełniać najwyższe parametry jakościowe Polskich Norm (zawartość białka, zawartość glutenu, liczba opadania, gęstość nasypowa, wskaźnik sedymentacji Zeleny’ego). Różnicami będą elementy zastosowanej agrotechiki: efektywność zastosowanych środków produkcji, uwzględnienie kosztów środowiskowych, system uprawy i inne. Pokazuje to z jednej strony jak zazębiają się opisane poniżej systemy a z drugiej, że można gospodarować efektywniej przestrzegając pewnych metodyk.

Definiowanie jakości jako procesu a nie tylko produktu, powoduje wzrost zainteresowania biznesu zarządzaniem jakością w rolnictwie. Firmy obok dobrego produktu, oczekują od rolnictwa coraz częściej aby ich dostawcy gwarantowali również jakość procesu. Wynika to z jednej strony z regulacji a z drugiej strony z rosnącej konkurencji. Globalne firmy chcą utrzymywać jakość na najwyższym poziomie, zatem będą oczekiwać jej od dostawców w każdym możliwym obszarze.

Rolnictwo zrównoważone- to szerokie podejście oparte na Celach Zrównoważonego Rozwoju, który pozwala na jednoczesny rozwój ekonomiczny gospodarstwa i nie eksploatowaniu nadmiernie środowiska naturalnego i samego rolnika.

Opisano 17 celów zrównoważonego rozwoju z czego 9 bezpośrednio dotyczy rolnictwa:

1. Koniec z ubóstwem (No poverty)
2. Zero głodu (Zero hunger)
3. Dobre zdrowie i jakość życia (Good health and well-being)
6. Czysta woda i warunki sanitarne (Clean water and sanitation)
8. Wzrost gospodarczy i godna praca (Decent work and economic growth
12. Odpowiedzialna produkcja i konsumpcja (Responsible production and consumption)
13. Działania na rzecz klimatu (Climate action)
15. Życie na ziemi (Life on land)
17. Partnerstwa na rzecz celów (Partnership for the goals)

Przykładem jest certyfikat FSA (Farm Sustainability Assesment), który pozwala

firmom produkującym żywność i napoje ocenić czy dane gospodarstwo działa według zrównoważonych standardów. Jest to dobrowolny program weryfikacyjny opracowany przez Sustainable Agriculture Initiative- służy on ocenie i wdrażaniu zrównoważonych działań w gospodarstwach.

Rolnictwo integrowane- gospodarowanie skupione na wykorzystaniu postępu biologicznego i technicznego w ochronie, uprawie i nawożeniu roślin. Jest to certyfikat wydawany na konkretną plantację w danym roku. Metodyki integrowanej produkcji są zatwierdzane przez Państwową Inspekcję Ochrony Roślin i Nasiennictwa. Aktualnie stworzono metodyki Integrowanej Produkcji dla roślin ogrodniczych i rolniczych które są dostępne na stronie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

Na stronie Ministerstwa można przeczytać, że:

Integrowana produkcja roślin (IP) jest nowoczesnym system jakości żywności, wykorzystującym w sposób zrównoważony postęp techniczny i biologiczny w uprawie, ochronie roślin i nawożeniu oraz zwracającym szczególną uwagę na ochronę środowiska i zdrowie ludzi.

Uczestnictwo w systemie IP pozwala na otrzymanie zdrowej żywności pochodzenia roślinnego, w której nie zanotowano przekroczeń dopuszczalnych poziomów pozostałości środków ochrony roślin, metali ciężkich, azotanów i innych pierwiastków oraz substancji szkodliwych. Potwierdzeniem wysokiej jakości plonów pochodzących z IP jest certyfikat i zastrzeżony znak IP.

Metodyki opracowano zarówno dla dla roślin ogrodniczych i rolniczych. Wśród opracowań dla roślin rolniczych można znaleźć zalecenia dla:

Buraka cukrowego,
Jęczmienia browarnego,
Kukurydzy,
Prosa,
Pszenicy jarej i ozimej,
Rzepaku ozimego,
Soi,
Ziemniaków,

Rolnictwo ekologiczne- uregulowany przez Unię Europejską sposób produkcji rolniczej (produkcja roślinna, zwierzęca i uprawy ogrodnicze). Uregulowany (również dobrowolny) certyfikat, który gwarantuje ekologiczny sposób produkcji. Unijny zielony listek to zastrzeżony znak jakości produktów ekologicznych.

Rolnictwo ekologiczne skupia się na korzystaniu tylko z organicznych nawozów i wykorzystaniu biologicznych i mechanicznych metod ochrony roślin. Więcej o produkcji ekologicznej można znaleźć na stronie Komisji Europejskiej.

Rolnictwo regeneratywne- sposób gospodarowania, który skupia się w dużej mierze na podniesieniu produktywności gleb zdegradowanych lub utrzymaniu wysokiej produktywności gleb będących już w dobrej kulturze. Model regeneratywny wykorzystuje elementy rolnictwa zrównoważonego, ekologicznego, integrowanego i precyzyjnego. Rolnictwo regeneratywne skupia się na wykorzystaniu odpowiedniej agrotechniki i naturalnych procesów w celu ochrony gleb i zwiększania stabilności plonowania na gruntach objętych tym systemem. Powstają aktualnie metodyki i programy certyfikacji rolnictwa regeneratywnego. Jako przykład podać można Kodeks 5C zaproponowany przez Fundację Terra Nostra.

Rolnictwo węglowe- system zarządzania gospodarstwem, który skupia się na maksymalnym ograniczeniu emisyjności produkcji rolniczej, a w kolejnych krokach nawet na ujemnych emisjach i sekwestracji węgla w glebie. Rolnictwo węglowe to najmłodsza i najmniej rozpowszechniona z opisywanych w tym artykule definicji. Rolnictwo węglowe może być skutkiem ubocznym wdrożenia elementów rolnictwa precyzyjnego i regeneratywnego. W związku globalnymi ambicjami do neutralności klimatycznej i transformacją sektora food-agro tworzone są metodyki pomiaru sekwestracji i emisji dwutlenku węgla z produkcji rolniczej. Jako najpopularniejszą można podać metodologie VM0042 zaproponowaną przez organizację certyfikującą VERRA.

Rolnictwo konwencjonalne- business as usual czyli skupienie się na zyskach tu i teraz bez uwzględniania kosztów środowiskowych i pełnego potencjału procesów naturalnych w produkcji rolniczej. Ten sposób podejścia wykorzystuje tradycyjne metody uprawy, wysokie nawożenie (głównie mineralne), nie koryguje dawek śor i nawożenia przy użyciu elementów cyfrowych.

Rolnictwo precyzyjne- jest to wykorzystanie systemów komputerowych w celu zastosowania danego zabiegu w sposób możliwie zbliżony do optymalnego. Wykorzystanie narzędzi cyfrowych pozwala na najlepsze wykorzystanie zasobów w danym miejscu i czasie. Rolnictwo precyzyjne skupia się na analizie panujących warunków i zasugerowaniu rolnikowi np. jak wysoka powinna być dawka nawożenia, nawodnienia, obsada roślin lub czy należy zastosować dany zabieg ochrony. Rolnictwo precyzyjne może wspomagać realizację założeń w każdym z wyżej wymienionych systemów zarządzania.

Literatura do poszerzenia wiedzy:

Rolnictwo zrównoważone- link do SAI Platform

Rolnictwo integrowane- link do Metodyk Integrowanej Produkcji

Rolnictwo ekologiczne- link do opisu na stronie Komisji Europejskiej

Rolnictwo regeneratywne- link do Kodeksu 5C

Rolnictwo precyzyjne- link do księgarni, pozycja „Rolnictwo precyzyjne”

Rolnictwo ekologiczne- link do opisu na stronie Komisji Europejskiej

Opisane w artykule systemy jakości w wielu miejscach się zazębiają a ich wspólnym celem jest przyniesienie rolnikowi zysku. Każdy z systemów opiera swoje działania na różnych wartościach lub technologiach, jednak zawsze celem jest opłacalność ekonomiczna. Aktualnie pojawiające się metodyki dotyczące: rolnictwa węglowego, Integrowanej Produkcji czy rolnictwa regeneratywnego kładą duży nacisk na aspekt „additionality” czyli działań dodatkowych oprócz samego plonowania. Obok korzyści marketingowych systemy jakości mogą poprawiać warunki gospodarowania, bioróżnorodność, efektywność zarządzania środkami produkcji czy ułatwiać pozyskiwanie dofinansowania na zielone inwestycje. Wykuwają się aktualnie i moim zdaniem, będą w najbliższym czasie powstawać bardziej dokładne modele biznesowe, metodyki i regulacje, które uporządkują jakościowe podejście nie tylko do produktu rolnego ale też całego procesu produkcji.

Czy jakość w rolnictwie dotyczy tylko produktu?